“بیماری صرع: شناخت ناگفته‌ها و جزئیات نادرست شناخته شده”

بیشتر مردم با بیماری صرع با عنوان “تشنج” آشنا هستند، اما در واقع صرع چیست؟ صرع یک اختلال سیستم عصبی مرکزی است که در آن فعالیت مغز به طور غیرطبیعی تغییر می‌کند و باعث تشنج یا دوره‌هایی از رفتارها، احساسات و هیجان‌های نامعمول و گاهی از دست دادن هوشیاری می‌شود. صرع می‌تواند در هر دو جنس (مردان و زنان) رخ دهد و…

بیشتر مردم بیماری صرع را با نام “تشنج” می‌شناسند، اما واقعیتاً صرع چیست؟ صرع یک اختلال در سیستم عصبی مرکزی است که در آن فعالیت مغز به صورت غیرطبیعی تغییر می‌کند و منجر به تشنج یا دوره‌هایی از رفتارها، احساسات و هیجان‌های نامعمول و گاهاً از دست دادن هوشیاری می‌شود. صرع می‌تواند هر دو جنس را بدون توجه به نژاد، پیشینه، جامعه و سن متاثر کند. بنابراین، هر فردی در هر لحظه ممکن است به بیماری صرع مبتلا شود.

تقریباً ۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان با صرع مبتلا هستند و این امر آن را به یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عصبی در جهان تبدیل کرده است. تقریباً ۸۰ درصد افراد مبتلا به صرع در کشورهای با درآمد کم و متوسط زندگی می‌کنند. تخمین زده می‌شود که تا ۷۰ درصد از افرادی که به صرع مبتلا هستند و در صورت تشخیص و درمان مناسب، می‌توانند بدون تشنج زندگی کنند، اما سه چهارم افراد مبتلا به صرع که در کشورهای کم درآمد زندگی می‌کنند، درمان لازم را دریافت نمی‌کنند.

با توجه به اینکه افراد مبتلا به صرع و خانواده‌های آن‌ها در ایران و در بسیاری از نقاط جهان با برچسب‌های ناخوشایند اجتماعی، تبعیض، نگاه‌ها و قضاوت‌های ناآگاهانه مواجه می‌شوند، تصمیم گرفته‌ایم با انتشار این مقاله، به بررسی صرع، علائم آن و راهکارهای مقابله با آن بپردازیم.

صرع چیست؟
احتمالاً شما هم بارها با افرادی روبرو شده‌اید که در هنگام تشنج‌های ناگهانی قرار می‌گیرند و شاید بهتان سؤال برسد که واقعاً بیماری صرع چیست؟ باید بگوییم که صرع یک بیماری مزمن و غیرواگیر در سیستم عصبی است که ممکن است افراد را در هر سنی تحت تأثیر قرار دهد. علائم صرع می‌تواند بسیار متنوع باشد. برخی افراد مبتلا به صرع، در طول تشنج به طور ناگهانی به جایی نامعلوم خیره می‌شوند، در حالی که برخی دیگر به صورت مکرر و غیرارادی دست یا پاهایشان را تکان می‌دهند.

داشتن یک بار تشنج به معنی ابتلا به اختلال صرع نیست. برای تشخیص بیماری صرع، به طور معمول نیاز به حداقل دو تشنج بدون محرک شناخته شده (تشنج‌های غیرقابل تحریک) است که حداقل با فاصله ۲۴ ساعت اتفاق می‌افتد. درمان با دارو یا در برخی موارد جراحی می‌تواند تشنج را در اکثر افراد مبتلا به صرع کنترل کند. برخی از افراد نیاز به درمان مادام العمر دارند تا تشنج کنترل شود، اما برخی دیگر در نهایت از تشنج رهایی می‌یابند. همچنین، برخی از کودکان مبتلا به صرع ممکن است با رشد سن، این بیماری را پشت سر بگذارند.

علائم صرع می‌تواند شامل موارد زیر باشد، زیرا صرع به دلیل فعالیت غیرطبیعی مغز ایجاد می‌شود و می‌تواند بر هر فرآیندی که مغز پردازش می‌کند، تأثیر بگذارد:

1. سردرگمی موقت
2. خیره شدن به یک نقطه (مانند این‌که طلسم شده باشد)
3. ماهیچه‌های سفت
4. حرکات و تکان‌های غیرقابل کنترل بازوها و پاها
5. سفید شدن چشم‌ها
6. کف بر لب آوردن در حین لرزش
7. از دست دادن هوشیاری یا آگاهی
8. علائم روانشناختی مانند ترس، اضطراب یا دژاوو

علائم بسته به نوع تشنج متفاوت است و در بیشتر موارد، هر فرد مبتلا به بیماری صرع هر بار به همان نوع تشنج قبلی خود مبتلا می‌شود. بنابراین، علائم بین افراد مشابه خواهد بود.

صرع یک اختلال سیستم عصبی مرکزی است که فعالیت غیرطبیعی مغز را ایجاد کرده و به تشنج منجر می‌شود.

انواع صرع به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: تشنج کانونی و تشنج عمومی.

تشنج کانونی به معنای تشنجی است که فقط در یک ناحیه خاص از مغز رخ می‌دهد. این نوع تشنج به دو دسته زیر تقسیم می‌شود:

1. تشنج کانونی بدون از دست دادن هوشیاری: این نوع تشنج، هوشیاری فرد را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد و ممکن است احساسات را تغییر دهد یا تجربه دریافت بوها، احساسات، مزه‌ها یا صداها را دگرگون کند. بعضی از افراد ممکن است دژاوو را تجربه کنند. علائم این نوع تشنج ممکن است شامل تکان دادن غیرارادی یکی از اعضای بدن مانند بازو یا پا و علائم حسی خاصی مثل سوزن‌سوزن شدن، سرگیجه و تیک‌های عصبی مانند چشمک زدن باشد.

تشنج کانونی با اختلال در آگاهی یا تشنج‌های جزئی پیچیده، وقتی هوشیاری یا آگاهی فرد تغییر می‌کند یا به طور کامل از بین می‌رود، رخ می‌دهد. در این نوع تشنج، فرد ممکن است مانند در حال خواب به نظر برسد. هنگام تشنج کانونی با اختلال در آگاهی، فرد ممکن است به خیره شدن در فضا مشغول شود و به طور معمول واکنشی نشان ندهد یا حرکات تکراری مانند مالش دست، جویدن، بلعیدن یا راه رفتن به صورت دایره‌ای انجام دهد.

علائم تشنج کانونی ممکن است با بیماری‌ها و اختلالات دیگر عصبی مانند میگرن، نارکولپسی یا بیماری‌های روانی اشتباه گرفته شوند. برای تشخیص صحیح صرع، نیاز به معاینه و آزمایش جامعی است.

تشنج عمومی
تشنج‌هایی که به نظر می‌رسد تمام نواحی مغز را درگیر می‌کنند، به عنوان تشنج عمومی شناخته می‌شوند. به طور کلی، شش نوع تشنج عمومی وجود دارند که در ادامه به آنها پرداخته خواهد شد.

تشنج ناشی از فعالیت غیرطبیعی فقط در یک ناحیه از مغز رخ می‌دهد و به صورت زیر شناخته می‌شود:

1. تشنج غیبت: این تشنج قبلاً با نام تشنج پتی‌مال شناخته می‌شد و معمولاً در کودکان رخ می‌دهد. در این تشنج، فرد به فضا خیره می‌شود و ممکن است حرکات ظریفی مانند پلک زدن انجام دهد. معمولاً این نوع تشنج تنها ۵ تا ۱۰ ثانیه طول می‌کشد. این تشنج‌ها ممکن است به صورت خوشه‌ای رخ دهند و در روز تا ۱۰۰ بار اتفاق بیفتند و باعث از دست دادن آگاهی کوتاه مدت می‌شوند.

2. تشنج تونیک: این نوع تشنج با سفت شدن ماهیچه‌ها همراه است و ممکن است بر هوشیاری تأثیر بگذارد. اغلب این تشنج‌ها عضلات پشت، بازوها و پاها را تحت تأثیر قرار می‌دهند و ممکن است باعث افتادن فرد به زمین شوند.

3. تشنج آتونیک: این نوع تشنج که به عنوان تشنج قطره‌ای نیز شناخته می‌شود، منجر به از دست دادن کنترل عضلات می‌شود و معمولاً با تأثیر بر پاها رخ می‌دهد. در نتیجه، فرد به طور ناگهانی به زمین می‌افتد.

تشنج کلونیک یک نوع تشنج است که با حرکات مکرر و ریتمیک و تکان شدید عضلانی همراه می‌شود. این تشنج‌ها معمولاً مناطقی مانند گردن، صورت و بازوها را درگیر می‌کنند. در این نوع تشنج، عضلات به صورت تکراری و هماهنگ تنیده و باز می‌شوند، که باعث حرکات تکان‌دهنده و قوی در این مناطق می‌شود. این حرکات معمولاً به صورت چرخشی و لرزشی اتفاق می‌افتند و ممکن است سرعت و شدت آنها در طول تشنج متغیر باشد.

تشنج میوکلونیک یک نوع تشنج است که معمولاً با تکان‌های ناگهانی همراه است و اغلب قسمت بالای بدن، بازوها و پاها را درگیر می‌کند. در این نوع تشنج، عضلات به صورت ناگهانی و با شدت تنیده و باز می‌شوند، که حرکات تکان‌دهنده‌ای در این مناطق ایجاد می‌کند.

تشنج تونیک-کلونیک (صرع بزرگ) یکی از نوع‌های بیش‌ترین تأثیرگذار و دراماتیک تشنجات صرعی است. این نوع تشنج ممکن است منجر به از دست دادن ناگهانی هوشیاری، سفت شدن بدن، انقباض و لرزش عضلانی شدید و گاهی اوقات حتی باعث از دست دادن کنترل مثانه یا گاز گرفتن زبان شود.

در صورت بروز هر یک از موارد زیر، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:

1. اگر تشنج بیش از پنج دقیقه طول کشیده است.
2. پس از توقف تشنج، تنفس یا هوشیاری برنمی‌گردد.
3. تشنج دوم بلافاصله پس از اولی رخ داده است.
4. وجود تب شدید.
5. بارداری.
6. داشتن دیابت.
7. در طول تشنج به خود آسیب رسانده است.
8. با وجود مصرف داروهای ضدتشنج، همچنان تشنج دارد.
9. برای اولین بار با تشنج مواجه شده است.

با توجه به این موارد، لازم است به سرعت کمک پزشکی را جویید.

برای تشخیص بیماری صرع، معمولاً از روش‌های زیر استفاده می‌شود:

1. الکتروانسفالوگرام (EEG): در این روش، پزشک الکترودهایی را روی سر شما قرار می‌دهد تا فعالیت الکتریکی مغز شما را ثبت کند. اگر الگوی امواج مغزی شما تغییرات غیرطبیعی نشان دهد، این می‌تواند یک نشانه صرع باشد. بسیاری از افراد مبتلا به صرع دارای EEG غیرطبیعی هستند. آزمایش EEG می‌تواند در حالت خواب یا بیداری صورت گیرد و ممکن است پزشک شما را به ویدئو برای ضبط واکنش بدنتان در طول تشنج مشاهده کند. این آزمایش معمولاً نیاز به بستری در بیمارستان به مدت یک یا دو شب دارد.

2. تاریخچه بالینی: پزشک سؤالات زیادی در مورد علائم قبل، حین و بعد از تشنج از شما می‌پرسد. این شامل جزئیاتی مانند نوع تشنج، فاصله زمانی بین تشنج‌ها، علائم پیش‌گویی کننده تشنج و عوامل تحریک‌کننده است. این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دقیق‌تری برای بیماری صرع بگذارد.

3. آزمایشات تکمیلی: پزشک ممکن است برخی آزمایشات تکمیلی دیگر را نیز انجام دهد تا تشخیص دقیق‌تری برای بیماری صرع بگذارد. به عنوان مثال، آزمایش خون و ادرار می‌تواند برای بررسی عوامل محرک تشنج مانند سطح قند خون، سطح الکترولیت‌ها و داروهای مصرفی صورت گیرد.

مهم است تشخیص و درمان صرع توسط یک پزشک متخصص صرع انجام شود. اگر تشنج داشته‌اید و نگران هستید، بهتر است به پزشک مراجعه کرده و مشکل خود را مطرح کنید.

در روش الکتروانسفالوگرام (EEG)، پزشک الکترودهایی را بر روی سر شما قرار می‌دهد تا فعالیت الکتریکی مغزتان را ثبت کند.

تاریخچه بالینی نیز شامل پرسش‌هایی درباره علائم قبل، حین و بعد از تشنج شما است.

توموگرافی کامپیوتری (CT) از اشعه ایکس استفاده می‌کند تا تصاویری از مغز شما ایجاد کند و به پزشک کمک کند تا علل دیگر تشنج را شناسایی کند.

آزمایش خون نیز به پزشک کمک می‌کند تا علل دیگر تشنج را مانند شرایط ژنتیکی یا عفونت شناسایی کند.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) ساختار مغز را به پزشک نشان می‌دهد و ممکن است بافت آسیب دیده عامل تشنج را نشان دهد.

MRI عملکردی (fMRI) نشان می‌دهد که کدام قسمت از مغز شما هنگام انجام فعالیت‌های خاص از اکسیژن بیشتری استفاده می‌کند.

طیف سنجی رزونانس مغناطیسی (MRS) نحوه عملکرد بخش‌های مختلف مغز را مقایسه می‌کند.

توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) با استفاده از ماده رادیواکتیو، نشان می‌دهد کدام قسمت‌های مغز بیشتر یا کمتر از گلوکز استفاده می‌کنند. این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا تغییرات شیمیایی مغز را ببیند و مشکلات را تشخیص دهد.

توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) به پزشک کمک می‌کند تا تغییرات شیمیایی مغز را مشاهده کرده و مشکلات را تشخیص دهد.

توموگرافی کامپیوتری گسیل تک فوتون (SPECT) نیز به پزشک کمک می‌کند تا بفهمد تشنج از کدام قسمت مغز شروع می‌شود. در این آزمایش، مقدار کمی ماده رادیواکتیو به بدن شما تزریق می‌شود تا جریان خون را نشان دهد. با تکرار آزمایش در دو وضعیت تشنج و عدم تشنج، پزشک تفاوت بین تصاویر را مقایسه می‌کند.

تست‌های عصبی روان‌شناختی نیز مهارت‌های گفتار، تفکر و حافظه شما را بررسی می‌کنند تا ببینند آیا این نواحی مغز تحت تأثیر تشنج قرار گرفته‌اند یا خیر.

درباره علل ایجاد حمله صرع، باید گفت که تقریباً در نیمی از افراد مبتلا به صرع، هیچ عامل قابل شناسایی وجود ندارد. با این حال، برای درک بهتر بیماری صرع و عواملی که افراد را در معرض این بیماری قرار می‌دهند، باید بدانیم که عوامل مختلفی در ابتلا به صرع نقش دارند. برخی از این عوامل عبارتند از:

تأثیر ژنتیکی

بعضی از انواع صرع ریشه‌ی خانوادگی و ژنتیکی دارند. پژوهشگران برخی از این انواع صرع را با ژن‌های خاصی در ارتباط می‌بینند، اما در بیشتر موارد، ژن‌ها تنها یک بخش از علل صرع هستند. برخی از ژن‌ها می‌توانند فرد را نسبت به شرایط محیطی که باعث تشنج می‌شود، حساس‌تر کنند.

همچنین، عوامل دیگری نیز می‌توانند در ایجاد صرع نقش داشته باشند. برخی از این عوامل عبارتند از:

1. ضربه به سر: ضربه به سر ناشی از تصادفات خودرویی یا آسیب‌های دیگر می‌تواند منجر به بروز صرع شود.

2. ناهنجاری‌های مغزی: ناهنجاری‌های مغز مانند تومورهای مغزی یا ناهنجاری‌های عروقی از جمله ناهنجاری‌های وریدی (AVMs) می‌توانند باعث بروز صرع شوند. سکته مغزی نیز یکی از علل اصلی صرع در افراد بالای ۳۵ سال است.

در نهایت، مهم است بدانید که علت ابتلا به صرع به تنهایی به یک عامل خاص بازگشت نمی‌کند و معمولا ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد این بیماری نقش دارند.

سکته مغزی، به عنوان علت اصلی بروز صرع در بزرگسالان بالای ۳۵ سال شناخته می‌شود.

علاوه بر این، برخی عوامل دیگر نیز می‌توانند در ایجاد صرع نقش داشته باشند. به‌عنوان مثال:

1. عفونت‌ها: برخی عفونت‌ها مانند مننژیت، HIV، انسفالیت ویروسی و برخی عفونت‌های انگلی می‌توانند باعث بروز صرع شوند.

2. آسیب قبل از تولد: در دوران قبل از تولد، نوزادان به آسیب‌های مغزی حساس هستند. این آسیب‌ها می‌توانند ناشی از عوامل گوناگونی مانند عفونت در مادر، تغذیه نامناسب یا کمبود اکسیژن باشند و منجر به بروز صرع یا فلج مغزی شوند.

3. اختلالات رشدی: بعضی اوقات بیماری صرع می‌تواند با اختلالات رشدی مانند اوتیسم همراه باشد.

در مورد افرادی که بیشتر در معرض بیماری صرع قرار می‌گیرند، باید گفت که تشنج می‌تواند در هر گروه سنی (از کودکان تا بزرگسالان)، در نژادهای مختلف و در مناطق مختلف جهان رخ دهد. با این حال، برخی افراد با شرایط خاصی ممکن است به خطر بیشتری از ابتلا به صرع بیفتند.

وقتی مغز به شدت آسیب می‌بیند، ممکن است تشنج اتفاق بیفتد. تشنج معمولاً پس از آسیب‌های مغزی ناشی از وقایعی مانند سقوط، ضربه به سر، شلیک گلوله یا سایر آسیب‌های تروماتیک رخ می‌دهد. بنابراین، افرادی که در شغل‌های پرخطر فعالیت می‌کنند، بیشترین احتمال بروز تشنج را دارند. این شغل‌ها ممکن است شامل نیروهای مسلح، آتش‌نشانان، پارکوریست‌ها، سیرک‌بازان، کارگران ساختمانی و موتورسواران باشند.

همچنین، پس از بهبودی و درمان آسیب، ممکن است تشنج رخ دهد. زیرا در صورتی که آسیب به مغز زخمی شود، سلول‌های مغز به طور صحیح عمل نمی‌کنند. این تغییرات می‌توانند باعث بروز تشنج شوند. به این وضعیت، “صرع پس از سانحه” می‌گویند.

افرادی که بیشترین خطر ابتلا به صرع را دارند، شامل نیروهای مسلح، آتش‌نشان‌ها، پارکوریست‌ها، سیرک‌بازان، کارگران ساختمانی و موتورسواران هستند.

نیروهای مسلح، اعضایی از نیروهای مسلح که در جنگ و سایر عملیات نظامی شرکت کرده‌اند، به خصوص در معرض خطر صرع پس از سانحه قرار دارند. جانبازانی که در تماس با مواد شیمیایی و موجی بوده‌اند نیز به این دسته می‌پیوندند. همچنین، در برخی موارد، صرع می‌تواند ناشی از آسیب به مغز باشد. به عنوان مثال، افرادی که با موارد زیر مواجه هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به صرع قرار دارند:

– سکته مغزی
– تومور مغزی
– ضربه سر شدید
– سوء مصرف مواد مخدر یا الکل
– عفونت مغزی
– کمبود اکسیژن در زمان تولد

همچنین، برای برخی افراد، ابتلا به صرع به خصوص خطرناک محسوب می‌شود. در هنگام صرع، سیگنال‌های الکتریکی مغز به طور ناهنجاری تغییر می‌کنند و گاهی اوقات انفجارهای ناگهانی فعالیت الکتریکی رخ می‌دهند که به تشنج منجر می‌شوند. اما برای برخی افراد، مانند:

– نوزادان کم وزن
– نوزادانی که در ماه اول زندگی تشنج می‌کنند
– نوزادانی که با نواحی غیرطبیعی در مغز به دنیا می‌آیند
– نوزادانی که در زمان تولد با کمبود اکسیژن مواجه می‌شوند
– وجود خونریزی در مغز
– وجود رگ‌های خونی غیرطبیعی در مغز
– آسیب جدی به مغز یا کمبود اکسیژن به مغز
– وجود تومورهای مغزی

این افراد به خطر بیشتری برای ابتلا به صرع هستند.

افرادی که بیشترین خطر ابتلا به صرع را دارند عبارتند از:

1. افرادی که با عفونت‌های مغزی مانند آبسه، مننژیت یا آنسفالیت مبتلا هستند.
2. افرادی که سکته مغزی ناشی از انسداد عروق داشته‌اند.
3. افرادی که فلج مغزی دارند.
4. افرادی که با ناتوانی‌های ذهنی و رشدی مبتلا هستند.
5. افرادی که تشنج‌هایی را که چند روز پس از ضربه به سر رخ می‌دهند (تشنج‌های اولیه پس از سانحه) داشته‌اند.
6. افرادی که سابقه خانوادگی صرع یا تشنج‌های مرتبط با تب دارند.
7. افرادی که بیماری آلزایمر در مراحل پیشرفته را تجربه می‌کنند.
8. افرادی که اختلال طیف اوتیسم دارند.
9. افرادی که تشنج‌های مرتبط با تب (تب) دارند که به طور غیرعادی طولانی است.
10. افرادی که اپیزودهای طولانی تشنج یا تشنج‌های مکرر به نام اختلال صرع دارند.
11. افرادی که از مواد مخدر مانند کوکائین استفاده می‌کنند.
12. افرادی که صدمات خفیف سر مانند ضربه مغزی با از دست دادن کوتاه هوشیاری را تجربه می‌کنند. با این حال، ارتباط اثر صدمات خفیف سر و صرع هنوز مورد بررسی قرار گرفته است.

در مورد زنان باردار و صرع، تشنج در دوران بارداری خطراتی را برای مادر و جنین به همراه دارد و برخی داروهای ضدصرع می‌توانند خطر ابتلا به نقایص مادرزادی را افزایش دهند. اگر صرع دارید و قصد بارداری را دارید، قبل از برنامه‌ریزی برای بارداری با پزشک خود مشورت کنید. اما در اکثر موارد، زنان مبتلا به صرع می‌توانند باردار شوند و بچه‌های سالمی را به دنیا بیاورند. با این حال، در طول بارداری باید تحت نظر پزشک باشند. بنابراین، برای زنان مبتلا به صرع بسیار مهم است که قبل از بارداری با پزشک خود مشورت کنند.

تشنج در دوران بارداری می‌تواند خطراتی را برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. افرادی که مبتلا به صرع هستند، ممکن است با مشکلات روانی مواجه شوند. این مشکلات شامل افسردگی، اضطراب و افکار و رفتارهای خودکشی می‌شود. این مسائل ممکن است ناشی از مشکلاتی باشند که به دلیل بیماری صرع و عوارض جانبی داروها رخ می‌دهد. حتی افرادی که صرعشان تحت کنترل است، همچنان در معرض خطر قرار دارند.

وضعیت صرع بزرگ رخ می‌دهد که در حین فعالیت، تشنج مداومی داشته باشید که بیش از پنج دقیقه طول بکشد یا تشنج‌های مکرر داشته باشید و در طی آن‌ها هوشیاری کامل به دست نیاورید. در این حالت، افراد مبتلا به صرع بزرگ در معرض خطر آسیب دائمی مغز و حتی مرگ قرار می‌گیرند.

همچنین، ابتلا به صرع ممکن است در برخی شرایط خطرناک باشد. به عنوان مثال، در حین تشنج ممکن است بیفتید و باعث آسیب به سر یا استخوان‌های خود شوید. همچنین، اگر بیماری صرع دارید، احتمال غرق شدن در آب، مانند استخر، دریا و حتی وان حمام، برای شما بیشتر است، زیرا در آب احتمال تشنج وجود دارد.

تشنجی که منجر به از دست دادن هوشیاری یا کنترل ارادی می‌شود، هنگام رانندگی با خودرو یا دستگاه‌های دیگر، می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

افرادی که دچار صرع هستند، گاهی نیز با خطر مرگ ناگهانی و غیرمنتظره روبه‌رو می‌شوند. علت دقیق آن هنوز مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهد که نقص در تنفس یا ایست قلبی در طول تشنج ممکن است منجر به مرگ شود. بر اساس آمارها، خطر مرگ زودرس در افراد مبتلا به صرع تا سه برابر بیشتر از افراد عادی است.

افرادی که تشنج‌های تونیک-کلونیک مکرر دارند یا تشنج آن‌ها با دارو کنترل نمی‌شود، همچنین ممکن است در خطر مرگ ناگهانی و غیرمنتظره باشند. به طور کلی، حدود ۱٪ از افراد مبتلا به صرع به دلیل SUDEP جان خود را از دست می‌دهند. این خطر در افرادی که دچار صرع شدید هستند و به درمان پاسخ نمی‌دهند، رایج‌تر است.

عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به صرع را افزایش دهند و با پیشگیری از آن‌ها می‌توان به طور قابل توجهی از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد. بنابراین، ابتدا باید درک کاملی از صرع داشته باشیم و سپس با کاهش عوامل خطرناک، اقدام به جلوگیری از بروز آن کنیم. آشنایی با نکات زیر به شما کمک می‌کند تا در حد امکان، خود را در برابر این بیماری محافظت کنید:

سن، شروع صرع در کودکان و بزرگسالان بیشتر رخ می‌دهد، اما باید به این نکته توجه کنیم که این بیماری می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد.

صرع می‌تواند در هر سنی رخ دهد.

داشتن سابقه خانوادگی صرع ممکن است خطر ابتلا به اختلال تشنج را افزایش دهد.

صدمات سر می‌توانند عامل برخی از انواع صرع باشند. برای محافظت از خود، می‌توانید در هنگام رانندگی از کمربند ایمنی استفاده کنید و در فعالیت‌های پرمخاطره مانند دوچرخه سواری، اسکی، موتورسیکلت سواری یا سایر فعالیت‌هایی که با خطر آسیب به سر همراه است، از کلاه ایمنی استفاده کنید.

سکته مغزی و بیماری‌های عروقی می‌توانند باعث آسیب مغزی و صرع شوند. برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری‌ها، می‌توانید تدابیری اتخاذ کنید مانند محدود کردن مصرف الکل و جلوگیری از سیگار، رعایت یک رژیم غذایی سالم و انجام ورزش به صورت منظم.

زوال عقل در افراد مسن می‌تواند خطر ابتلا به صرع را افزایش دهد. برای جلوگیری از زوال عقل، تلاش کنید مغز خود را فعال نگه دارید. حل کردن معماها، انجام بازی‌های ذهنی مانند شطرنج و انجام چالش‌های مشابه می‌تواند مغز را فعال نگه داشته و از ضعف آن جلوگیری کند.

عفونت‌های مغزی مانند مننژیت که باعث التهاب در مغز یا نخاع می‌شوند، می‌توانند خطر ابتلا به صرع را افزایش دهند.

تشنج در دوران کودکی ممکن است در اثر تب بالا رخ دهد. اما باید توجه داشت که بیشتر کودکانی که به دلیل تب بالا تشنج می‌کنند، بعداً به صرع مبتلا نمی‌شوند. خطر ابتلا به صرع افزایش می‌یابد در صورتی که کودک تشنج طولانی مدت همراه با تب، بیماری‌های دیگر سیستم عصبی یا سابقه خانوادگی صرع داشته باشد.

تب بالا در دوران کودکی ممکن است همراه با تشنج باشد.

روش‌های پیشگیری از صرع عبارتند از:

– مراقبت از سر و جلوگیری از آسیب به سر، به عنوان راهی مؤثر برای جلوگیری از صرع پس از ضربه.
– درمان و مراقبت‌های پری‌ناتال، که می‌تواند خطر بروز صرع ناشی از آسیب زایمان را کاهش دهد.
– استفاده از داروها و روش‌های دیگر برای کاهش تب در کودکان، که می‌تواند احتمال تشنج ناشی از تب را کاهش دهد.
– پیشگیری از صرع مرتبط با سکته مغزی، که با کاهش عوامل خطر قلبی عروقی مرتبط است؛ به عنوان مثال، کنترل فشار خون بالا، دیابت، چاقی، و اجتناب از مصرف زیاد دخانیات و الکل می‌توانند در جلوگیری از این نوع صرع موثر باشند.
– پیشگیری از عفونت‌های سیستم عصبی مرکزی، که عامل اصلی بروز صرع در مناطق گرمسیری هستند. از جمله اقدامات موثر می‌توان به از بین بردن عوامل عفونی در این مناطق و آموزش روش‌های جلوگیری از عفونت اشاره کرد. به عنوان مثال، درمان صحیح نوروسیستی سرکوزیس می‌تواند با استفاده از این روش‌ها قابل پیشگیری باشد.

برای تشخیص و درمان صرع، پزشک اقداماتی را انجام می‌دهد که شامل بررسی علائم و سابقه پزشکی شما است. پزشک ممکن است از چندین آزمایش و روش استفاده کند تا صرع را تشخیص داده و علت تشنج را تعیین کند. این شامل موارد زیر است:

1. معاینه عصبی: پزشک شما ممکن است رفتار، توانایی حرکتی، عملکرد ذهنی و سایر جنبه‌های عصبی شما را بررسی کند تا وضعیت کلی شما را تشخیص داده و نوع صرع را مشخص کند.

2. آزمایشات و تصویربرداری: پزشک ممکن است نمونه خون برای بررسی علائم عفونت، شرایط ژنتیکی یا شرایط دیگری که ممکن است با صرع همبستگی داشته باشند، بگیرد. همچنین، از تصویربرداری و ثبت امواج مغزی استفاده کند تا ناهنجاری‌های مغزی را تشخیص داده و تشخیص دقیقتری برای صرع ارائه دهد.

3. آزمایشات روانشناختی: پزشک ممکن است آزمون‌هایی را برای ارزیابی عملکرد شناختی و روانی شما انجام دهد تا تأثیر صرع بر ذهن و روان شما را بررسی کند.

4. ثبت تشنج‌ها: در برخی موارد، پزشک ممکن است از روش‌های ثبت تشنج استفاده کند تا نوع و الگوی تشنج‌های شما را ثبت کند و بر اساس آن، برنامه درمانی مناسبی را برای شما تعیین کند.

بر اساس نتایج این اقدامات تشخیصی، پزشک می‌تواند یک برنامه درمانی شخصی‌سازی شده را برای مدیریت و کنترل صرع شما تجویز کند. برای درمان صرع، ممکن است از داروها، روش‌های رفتاری، روش‌های تغذیه‌ای و در صورت لزوم، روش‌های جراحی استفاده شود. همچنین، پشتیبانی و آموزش مناسب به شما و خانواده‌تان نیز می‌تواند در مدیریت صرع کمک کننده باشد.

یکی از روش‌های رایج برای تشخیص صرع، آزمایش الکتروانسفالوگرام (EEG) است. در این آزمایش، الکترودها با استفاده از یک ماده خمیری یا کلاهک به پوست سر متصل می‌شوند و فعالیت الکتریکی مغز را ثبت می‌کنند. اگر شما مبتلا به صرع هستید، تغییراتی در الگوی طبیعی امواج مغزی شما وجود خواهد داشت، حتی در زمانی که تشنج ندارید.

روش دیگری که برای تشخیص صرع استفاده می‌شود، توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن است. در این روش، از اشعه ایکس برای تهیه تصاویر مقطعی از مغز استفاده می‌شود و می‌تواند ناهنجاری‌هایی را که ممکن است در ساختار مغز باعث تشنج شوند (مانند تومورها، خونریزی و کیست‌ها)، نشان دهد.

همچنین، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) نیز برای تشخیص صرع استفاده می‌شود. در این روش، از آهنرباهای قدرتمند و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از مغز استفاده می‌شود و تغییرات جریان خون را که در هنگام کار کردن بخش‌های خاصی از مغز رخ می‌دهد، اندازه‌گیری می‌کند.

استفاده از این روش‌های تصویربرداری و آزمایشی می‌تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دقیقتری برای صرع شما بگذارد و برنامه درمانی مناسبی را تعیین کند.

MRI از آهنرباهای قدرتمند و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از مغز استفاده می‌کند.

روش دیگری که برای تشخیص ناهنجاری‌ها و فعالیت متابولیک مغز استفاده می‌شود، توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) است. در اسکن PET، ماده‌ای رادیواکتیو با دوز کم به بدن تزریق می‌شود و فعالیت متابولیک مغز و ناهنجاری‌ها را تجسم می‌کند. این ماده به مناطقی از مغز با متابولیسم پایین می‌رود که ممکن است نشان دهنده محل وقوع تشنج باشد.

توموگرافی کامپیوتری گسیل تک فوتون (SPECT) نیز در مواردی استفاده می‌شود که MRI و EEG نتوانسته‌اند محل شروع تشنج را در مغز تشخیص دهند. در این آزمایش، ماده‌ای رادیواکتیو با دوز کم به بدن تزریق می‌شود و نقشه‌ای سه بعدی از فعالیت جریان خون در مغز طی تشنج ارائه می‌دهد. نواحی با جریان خون بالاتر از حد طبیعی ممکن است نشان دهنده محل وقوع تشنج باشند.

علاوه بر این روش‌ها، پزشک ممکن است از ترکیبی از تکنیک‌های تجزیه و تحلیل برای تعیین دقیق محل شروع تشنج در مغز استفاده کند، مانند:

نقشه‌برداری پارامتریک آماری (SPM) یک روش است که به پزشکان کمک می‌کند با مقایسه مناطقی از مغز که جریان خون آنها در طول تشنج افزایش یافته است، با مغز طبیعی، تشنج از کجا شروع می‌شود را تشخیص دهند.

تصویربرداری منبع الکتریکی (ESI) از داده‌های EEG استفاده می‌کند و آنها را به پزشکان ارسال می‌کند تا نشان دهد تشنج در کدام قسمت از مغز رخ می‌دهد.

مگنتوآنسفالوگرافی (MEG) با اندازه‌گیری میدان‌های مغناطیسی مغزی به شناسایی دقیق‌تر مناطقی که ممکن است شروع تشنج را داشته باشند کمک می‌کند. پس از انجام این آزمایشات، درمان آغاز می‌شود. درمان صرع معمولاً با داروها شروع می‌شود و در صورتی که داروها موثر نباشند، پزشک ممکن است جراحی یا روش درمانی دیگری را پیشنهاد دهد.

دارودرمانی نیز یک روش درمانی است که بیشتر افراد مبتلا به صرع می‌توانند با مصرف یک داروی ضد تشنج، یا همان داروی ضد صرع، زندگی بدون تشنج را تجربه کنند. در برخی موارد، با مصرف ترکیبی از داروها، تعداد و شدت تشنج‌ها کاهش می‌یابد.

بسیاری از کودکان مبتلا به صرع می‌توانند با قطع علایم خود، داروها را قطع کرده و زندگی بدون تشنج را تجربه کنند. همچنین، برخی از بزرگسالان می‌توانند پس از چند سال بدون تشنج، داروها را قطع کنند. پزشک شما در خصوص زمان مناسب برای قطع مصرف داروها به شما راهنمایی خواهد کرد.

پزشکان برای پیدا کردن داروی مناسب و دوز مناسب آن، ممکن است نیاز به یک فرایند پیچیده داشته باشند. این فرایند توسط پزشک با توجه به وضعیت بدنی، تعداد تشنج‌ها، سن و داروهای دیگری که نیاز است مصرف کنید، انجام می‌شود. هدف پزشک اطمینان حاصل کردن از عدم تداخل داروهای ضد صرع با سایر داروها است.

بیش از ۲۰ نوع مختلف داروی ضد تشنج وجود دارد. این داروها ممکن است عوارض جانبی طبیعی و کمی داشته باشند، مانند خستگی، سرگیجه، افزایش وزن، کاهش تراکم استخوان، بثورات پوستی، کاهش هماهنگی حرکتی، مشکلات گفتاری و مشکلات حافظه و تفکر. همچنین، عوارض جانبی شدید و نادری نیز وجود دارند مانند افسردگی، افکار و رفتارهای خودکشی، بثورات شدید و التهاب برخی از اندام‌ها مانند کبد.

برای داشتن کنترل بهتر تشنج و استفاده بهینه از داروها، ما پیشنهاد می‌کنیم که مراحل زیر را رعایت کنید:

1. دقیقاً طبق دستور پزشک، داروها را مصرف کنید.
2. قبل از تغییر به نسخه ژنریک دارو یا مصرف هر داروی دیگری از جمله داروهای بدون نسخه یا گیاهی، با پزشک خود مشورت کنید.
3. هرگز بدون مشاوره پزشک، مصرف داروها را قطع نکنید.
4. در صورت تجربه احساس ناشناخته یا افزایش شدید افسردگی، افکار خودکشی یا تغییرات غیرمعمول در خلق و خو یا رفتار، بلافاصله با پزشک خود مشورت کنید.
5. اگر مبتلا به میگرن هستید، به پزشک خود اطلاع دهید. پزشکان ممکن است یکی از داروهای ضد صرع را تجویز کنند که هم میگرن را کنترل کند و هم به درمان صرع کمک کند.

در بسیاری از موارد، افرادی که به تازگی به صرع مبتلا شده‌اند، با مصرف اولین دوز داروهای ضد صرع بهبود می‌یابند. اما اگر این داروها نتیجه مطلوبی نداشته باشند، پزشک ممکن است جراحی یا روش‌های درمانی دیگر را توصیه کند. برای ارزیابی وضعیت و داروهایتان، بهتر است با پزشک خود ملاقات‌های منظمی داشته باشید.

هنگامی که داروها نتوانند تشنج را به‌طور کافی کنترل کنند، جراحی ممکن است تنها گزینه باشد. در جراحی صرع، جراح ناحیه‌ای از مغز که منجر به تشنج می‌شود، برداشت می‌کند. معمولاً پزشکان زمان انجام جراحی را براساس آزمایشات و شرایط زیر تعیین می‌کنند:

تشنج از ناحیه کوچک و مشخصی از مغز شروع می‌شود.
ناحیه‌ای که باید جراحی شود، عملکردهای حیاتی مانند گفتار، زبان، حرکت، بینایی یا شنوایی را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد.

رژیم کتوژنیک یک راهکار غذایی سخت است که برخی از کودکان مبتلا به صرع توانسته‌اند با پیروی از آن، تشنج‌های خود را کاهش دهند. در این رژیم، که به عنوان رژیم کتوژنیک شناخته می‌شود، بدن به جای استفاده از کربوهیدرات، چربی‌ها را به عنوان منبع انرژی استفاده می‌کند. پس از گذشت چند سال، برخی از کودکان ممکن است با نظارت دقیق پزشکانشان، بتوانند رژیم کتوژنیک را ترک کرده و بدون تشنج زندگی کنند.

اگر قصد دارید از رژیم کتوژنیک استفاده کنید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. در هنگام پیروی از رژیم غذایی، مهم است مطمئن شوید که کودک شما به سوءتغذیه نمی‌افتد. عوارض جانبی رژیم کتوژنیک ممکن است شامل کم آبی بدن، یبوست و کند شدن رشد به علت کمبود تغذیه و اسید اوریک در خون باشد که می‌تواند منجر به تشکیل سنگ کلیه شود. با این حال، اگر رژیم غذایی به درستی و تحت نظارت پزشکان اجرا شود، این عوارض به ندرت رخ می‌دهند.

زندگی با صرع ممکن است چالش‌برانگیز باشد، اما با کنترل مناسب تشنج‌ها، بسیاری از افراد می‌توانند زندگی عادی و فعال داشته باشند. بیشتر کودکان مبتلا به صرع می‌توانند به مدرسه رفته، در فعالیت‌ها و ورزش‌ها شرکت کرده و در آینده شغل مناسبی پیدا کنند. با این حال، در برخی موارد، قبل از انجام فعالیت‌های خاص مانند رانندگی، اشتغال‌های خاص، شنا یا برنامه‌ریزی برای بارداری، نیاز به رعایت توصیه‌های پزشک خواهد بود.

مقاله حاضر به طور مفصل توضیح داده است که صرع چیست، علائم آن چگونه است و کدام افراد در معرض خطر بیشتری قرار می‌گیرند. همچنین، راهکارها و روش‌های درمانی برای کنترل و مدیریت صرع بیان شده است. صرع یک بیماری مزمن و ناقلانه است که مغز را در هر سنی تحت تأثیر قرار می‌دهد و انواع مختلفی از آن وجود دارد. برای درمان صرع، ابتدا نیاز است تا پزشک تشخیص دقیقی را از طریق آزمایشات انجام دهد و سپس روش‌های درمانی مناسب را تعیین کند.

منبع: [منبع مقاله]