درمان پرولاکتین بالا و ارتباط آن با چاقی و ناباروری

پرولاکتین یک هورمون است که توسط غده هیپوفیز در مغز تولید می‌شود و به عنوان هورمون لاکتوژنیک نیز شناخته می‌شود. عمده وظیفه پرولاکتین، کمک به تولید شیر در زنان پس از زایمان است و همچنین نقش مهمی در سلامت باروری مردان و زنان دارد. با این حال، عملکرد دقیق پرولاکتین در مردان هنوز به طور کامل مشخص نیست و تحقیقات بیشتری نیاز است تا به درک بهتری از آن برسیم.

پرولاکتین، یک هورمون توسط غده هیپوفیز در مغز تولید می‌شود و به عنوان هورمون لاکتوژنیک نیز شناخته می‌شود. وظیفه اصلی پرولاکتین، کمک به تولید شیر در زنان پس از زایمان است و همچنین نقش مهمی در سلامت باروری مردان و زنان ایفا می‌کند. با این حال، عملکرد دقیق پرولاکتین در مردان هنوز به طور کامل مشخص نیست. وقتی سطح پرولاکتین در خون بالاتر از حد طبیعی باشد، به آن هیپرپرولاکتینمی یا پرولاکتین بالا می‌گویند.

هیپرپرولاکتینمی معمولاً با استفاده از داروهایی به نام آگونیست‌های دوپامین که سطح پرولاکتین را کنترل می‌کنند، قابل درمان است. این بیماری تهدیدکننده جان نیست، اما می‌تواند به مشکلاتی مانند ناباروری و سایر مشکلات تولید هورمونی منجر شود.

یکی از شایع‌ترین علل پرولاکتین بالا، وجود تومور خوش‌خیم (غیرسرطانی)ی است که پرولاکتین را آزاد می‌کند. در برخی از افراد که سطح پرولاکتین بالا هستند، اما علائم کمی یا هیچ علائمی ندارند، درمان خاصی لازم نیست. اما در مواردی که علائم و نشانه‌ها وجود دارند، درمان با آگونیست‌های دوپامین معمولاً توصیه می‌شود.

در این مقاله، به روش‌های درمان هیپرپرولاکتینمی، تأثیر آن بر چاقی و همچنین غذاهای مفید و مضر برای کنترل سطح پرولاکتین بالا پرداخته شده است.

پرولاکتین یک هورمون است که توسط غده هیپوفیز در مغز تولید می‌شود. وظیفه اصلی آن کمک به تولید شیر در زنان پس از زایمان است، اما در مردان و زنان نقش‌های دیگری نیز دارد. وقتی سطح پرولاکتین در خون بیش از حد طبیعی بالا باشد، به آن هیپرپرولاکتینمی گفته می‌شود.

علائم هیپرپرولاکتینمی در زنان شامل از دست دادن علاقه به رابطه جنسی، کاهش توده استخوانی، ترشحات شیری از نوک سینه‌ها در زمانی که زن باردار نیست یا در دوران شیردهی نیست، تغییرات نامنظم در قاعدگی که مربوط به یائسگی نیست و درد یا ناراحتی در حین رابطه جنسی به دلیل خشکی واژن می‌باشد.

در مردان، علائم هیپرپرولاکتینمی شامل اختلال در نعوظ، سطوح کم تستوسترون، بزرگ شدن بافت سینه (ژنیکوماستی) وجود دارد.

برای درمان هیپرپرولاکتینمی، روش‌های مختلفی وجود دارد. از جمله:

– استفاده از داروها: داروهایی به نام آگونیست‌های دوپامین می‌توانند سطح پرولاکتین در خون را کنترل کنند و در کاهش تومورهای پرولاکتینی تأثیرگذار باشند. این روش درمانی رایج‌ترین روش برای پرولاکتینوما است.

– جراحی: در صورتی که داروها برای کوچک کردن تومور موثر نباشند، جراحی ممکن است لازم باشد تا تومور برداشته شود.

– پرتودرمانی: در صورتی که داروها یا جراحی نتوانند سطح پرولاکتین را به طور مؤثری کاهش دهند، پرتودرمانی می‌تواند به عنوان گزینه درمانی سومین و نادر مورد استفاده قرار گیرد.

– درمان کم‌کاری تیروئید: در صورتی که هیپرپرولاکتینمی ناشی از کم‌کاری تیروئید باشد، استفاده از هورمون تیروئید مصنوعی می‌تواند به تنظیم سطح پرولاکتین کمک کند و آن را به حالت طبیعی بازگرداند.

برای درمان سطح بالای پرولاکتین، آگونیست‌های دوپامین می‌توانند به خوبی مورد استفاده قرار گیرند. یک دارو به نام کابرگولین، که به نظر می‌رسد موثرترین آگونیست دوپامین باشد، می‌تواند سطح پرولاکتین را در تقریباً ۹۰ درصد از افراد مبتلا به پرولاکتینوم به حد طبیعی کاهش دهد. اگر سطح پرولاکتین به سطح نرمال یا نزدیک به آن کاهش یابد، علائم ناشی از افزایش پرولاکتین معکوس می‌شود. در زنان قبل از یائسگی، عملکرد تخمدان به حالت عادی برمی‌گردد، سطح استرادیول (هورمون استروژن) افزایش می‌یابد، دوره‌های قاعدگی به حالت عادی برمی‌گردد و باروری برقرار می‌شود. در مردان نیز، عملکرد بیضه به حالت عادی برمی‌گردد و باعث افزایش انرژی، میل جنسی، توده عضلانی، شمارش خون و کلسیم استخوان می‌شود. همچنین، توانایی نعوظ بهبود می‌یابد و در نهایت بزرگ شدن سینه پسرفت می‌کند.

عوارض جانبی شایع آگونیست‌های دوپامین شامل تهوع، سبکی سر پس از ایستادن و مه‌آلودگی ذهنی است. این عوارض جانبی معمولاً در ابتدای درمان یا با افزایش دوز رخ می‌دهند. با افزایش آهسته دوز به میزان لازم، مصرف دوزهای کوچک‌تر و مصرف دارو با غذا یا قبل از خواب، می‌توان این عوارض را به حداقل رساند. زنانی که هنوز با مشکلات مرتبط با مصرف دارو مواجه هستند، می‌توانند با نظر پزشک قرص‌ها را به صورت واژینال (با قرار دادن در واژن) مصرف کنند، که ممکن است به کاهش یا جلوگیری از تهوع کمک کند. اما باید توجه داشت که درمان با آگونیست‌های دوپامین، حتی در دوزهای مناسب، ممکن است خطر اختلالات کنترل تکانه مانند قمار پاتولوژیک یا رفتار جنسی اجباری، خرید یا خوردن را افزایش دهد. با کاهش یا قطع آگونیست دوپامین به سرعت، این رفمتن را کامل و ساده‌تر بازنویسی می‌کنم:

برای درمان سطح بالای پرولاکتین، آگونیست‌های دوپامین بسیار موثر هستند. یک دارو به نام کابرگولین که به نظر می‌رسد موثرترین آگونیست دوپامین است، در تقریباً ۹۰ درصد از افراد مبتلا به پرولاکتینوم می‌تواند سطح پرولاکتین را به حد طبیعی کاهش دهد. اگر سطح پرولاکتین به سطح نرمال یا نزدیک به آن کاهش یابد، علائمی که ناشی از افزایش پرولاکتین هستند برطرف می‌شوند. در زنان پیش از یائسگی، عملکرد تخمدان به حالت عادی برمی‌گردد و سطح هورمون استرادیول (استروژن) افزایش می‌یابد. دوره‌های قاعدگی به حالت عادی برمی‌گردد و باروری بهبود می‌یابد. در مردان نیز، عملکرد بیضه به حالت عادی برمی‌گردد و باعث افزایش انرژی، میل جنسی، توده عضلانی، شمارش خون و کلسیم استخوان می‌شود. همچنین، توانایی نعوظ بهبود می‌یابد و سینه پسرفت می‌کند.

عوارض جانبی شایع آگونیست‌های دوپامین شامل تهوع، سبکی سر پس از ایستادن و مه‌آلودگی ذهنی است. این عوارض جانبی معمولاً در ابتدای درمان یا با افزایش دوز رخ می‌دهند. با افزایش آهسته دوز به میزان لازم، استفاده از دوزهای کوچک‌تر و مصرف دارو با غذا یا قبل از خواب، می‌توان این عوارض را کاهش داد. زنانی که همچنان با مشکلات مصرف دارو مواجه هستند، می‌توانند با مشاوره پزشک قرص‌ها را به صورت واژینال (با قرار دادن در واژن) مصرف کنند تا از تهوع جلوگیری شود. با این حال، باید توجه داشت که استفاده از آگونیست‌های دوپامین حتی با دوزهای مناسب، ممکن است خطر اختلالات کنترل تکانه مانند قمار پاتولوژیک یا رفتار جنسی اجباری، خرید یا خوردن را افزایش دهد. با کاهش یا قطع آگونیست دوپامین به سرعت، این رفتارها در تقریبا

درمان‌های غذایی برای پرولاکتین بالا چیستند؟

استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی در زندگی روزمره می‌تواند تأثیر مثبتی بر برخی از عوامل مؤثر مانند پرولاکتین بالا داشته باشد. همچنین، تغذیه مناسب نیز در درمان پرولاکتین بالا بسیار مهم است. برخی از غذاها می‌توانند سطح پرولاکتین را کاهش دهند، به‌طور کلی این غذاها حاوی روی هستند. دریافت مقدار کافی ویتامین B6 نیز اهمیت دارد و می‌تواند به افزایش سطح این ویتامین کمک کند. گیاه “درخت عفیف” (وایتکس) نیز معتقد است که در کاهش پرولاکتین مؤثر بوده و می‌تواند در تعادل هورمون‌ها مفید باشد. همچنین، برای درمان غذایی پرولاکتین، شناخت علت ریشه‌ای پرولاکتین بالا نقش مهمی دارد. پس از شناسایی علت اختلال تعادل در بدن، می‌توان از روش‌های زیر در درمان غذایی پرولاکتین استفاده کرد.

تعادل قند خون در درمان پرولاکتین بالا
تعادل قند خون یک راه موثر برای کاهش طبیعی پرولاکتین است. مطالعات نشان داده‌اند که عواملی مانند سطوح بالای اسیدهای چرب، کاهش گیرنده‌های انسولین یا مشکلات اتصال به انسولین می‌توانند باعث افزایش سطح پرولاکتین شوند.

متعادل کردن قند خون یک راه موثر برای کاهش طبیعی پرولاکتین است.

گیاه درخت عفیف، که با نام‌های VITEX، وایتکس، توت عفیف و فلفل راهب نیز شناخته می‌شود، در مناطق مدیترانه و غرب آسیا به عنوان یک درمان دارویی برای تسکین علائم پرولاکتین بالا و ناباروری مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه از اسانس‌ها و فلاونوئیدهای موجود در آن به عنوان دارو استفاده می‌شود. عملکرد وایتکس از طریق اثرات دوپامینرژیک انجام می‌شود. همچنین ثابت شده است که وایتکس ترشح پرولاکتین را کاهش می‌دهد. با این حال، اگر سطح هورمون لوتئینیزه کننده (LH) بالا باشد، وایتکس تأثیر قابل توجهی در کاهش پرولاکتین ندارد. LH نیز یکی از هورمون‌های تولید مثلی است که از هیپوفیز ترشح می‌شود.

یک راه دیگر برای کاهش طبیعی پرولاکتین، حذف الکل، مالت‌ها و غلات از رژیم غذایی است. این مواد غذایی حاوی گلوتن هستند که یک نوع پروتئین موجود در محصولات گندم، چاودار و جو است. گلوتن ممکن است باعث تشدید سطح پرولاکتین شود و می‌تواند التهاب در روده‌ها و واکنش استرس داخلی ایجاد کند. همچنین، مشخص شده است که مصرف الکل سطح پرولاکتین را افزایش می‌دهد، که ممکن است به دلیل تغییرات شدید سطح دوپامین در هیپوتالاموس باشد.

مدیریت استرس می‌تواند راهی دیگر برای کاهش طبیعی پرولاکتین باشد. هنگامی که با استرس مواجه می‌شویم، بدن سعی می‌کند با شروع عملکردهای مختلفی با استرس مقابله کند و به همین دلیل، سطوح بالایی از کورتیزول در بدن ترشح می‌شود. همچنین، در شرایط استرس بالا، سطوح بالای پرولاکتین نیز به منظور حفظ هموستاز آزاد می‌شود و سیستم ایمنی بدن در پاسخ به استرس به‌طور معمول کندتر عمل می‌کند. با این حال، پرولاکتین نقشی در تنظیم سیستم ایمنی دارد. همچنین، یک مطالعه نشان داده است که زنانی که در دوران کودکی تروماتیک قرار گرفته‌اند، احتمال بیشتری برای داشتن سطوح بالای پرولاکتین در زندگی دارند.

روش‌های مدیریت استرس شامل بهبود کیفیت خواب در شب، مصرف غذای سالم، مدیتیشن، ذهن آگاهی و انجام ورزش‌های ملایم می‌باشند.

ذهن آگاهی نیز به تمریناتی گفته می‌شود که در آن فرد به بدن خود گوش می‌دهد و به حرکت‌های آن توجه می‌کند، به جای این‌که بدن را برای انجام کاری از روی عادت مجبور کند. در این نوع تمرین، افراد به واقعیت با ذهن و بدن خود درگیر می‌شوند و همزمان از هرگونه فکری که ممکن است به ذهنشان وارد شود، اجتناب می‌کنند. این نوع ورزش برای کاهش طبیعی پرولاکتین بسیار مفید است، زیرا یک راه برای مقابله با استرس می‌باشد.

ذهن آگاهی، به‌منظور کاهش طبیعی پرولاکتین، بسیار مفید است زیرا این روش یک نوع مقابله با استرس است.

تغذیه صحیح نیز نقش مهمی در کاهش طبیعی پرولاکتین ایفا می‌کند. پرهیز از کم‌خوری یکی از راه‌هایی است که به ایجاد استرس در بدن، به دلیل عدم تعادل قند خون و افزایش کورتیزول، کمک می‌کند. یک مطالعه نشان داده است که زنانی که تعادل انرژی منفی دارند، سطح پرولاکتین در خون خود را افزایش می‌دهند.

ویتامین B6 نیز نقشی مهم در کاهش طبیعی پرولاکتین دارد. این ویتامین محلول در آب، با افزایش اثر دوپامینرژیک در هیپوتالاموس، از تولید پرولاکتین جلوگیری می‌کند؛ زیرا دوپامین و پرولاکتین به یکدیگر مخالف هستند.

در برخی موارد، سطوح بالای پرولاکتین به علت وجود تومور غیرسرطانی در غده هیپوفیز مغز ایجاد می‌شود و باعث تولید زیاد پرولاکتین می‌شود. تشخیص با استفاده از MRI توسط پزشک انجام می‌شود و برای مدیریت آن، نیاز به داروها وجود دارد. برداشتن تومور همچنین به کاهش طبیعی پرولاکتین کمک می‌کند.

کبد و کلیه نقش مهمی در درمان پرولاکتین بالا ایفا می‌کنند. در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی، سطح پرولاکتین افزایش می‌یابد. بیماری مزمن کلیه با عملکرد ضعیف کلیه‌ها که در تصفیه خون نقش دارند، همراه است. افراد مبتلا به بیماری کلیوی ممکن است در معرض خطر بیماری قلبی عروقی باشند و سطوح بالای پرولاکتین می‌تواند این فرآیند را تسریع کند. استفاده از داروهای کنترل بیماری کلیوی می‌تواند باعث افزایش سطح پرولاکتین در بیماران شود. از مطالعات نشان داده شده است که بیشتر بیماران مبتلا به پرولاکتین بالا از داروهایی برای افزایش سطح آن استفاده می‌کنند. بنابراین، تنظیم استفاده از داروها می‌تواند به کاهش طبیعی پرولاکتین کمک کند. همچنین، بیماران مبتلا به بیماری کبدی نیز سطح پرولاکتین را افزایش می‌دهند و درمان بیماری کبد نیز می‌تواند به کاهش طبیعی پرولاکتین کمک کند.

سطح پرولاکتین در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی افزایش می‌یابد. یکی از عواملی که می‌تواند باعث افزایش پرولاکتین در بدن شود، کم‌کاری تیروئید است. تغییرات ساختاری در فولیکول‌های تیروئید می‌تواند منجر به افزایش تولید پرولاکتین شده و می‌تواند از عملکرد سایر هورمون‌های جنسی که می‌تواند باعث ناباروری شود، جلوگیری کند. با استفاده از مکمل‌های هورمونی تیروئید، سطح پرولاکتین به حالت طبیعی برمی‌گردد. بنابراین، بررسی و درمان مشکلات تیروئید می‌تواند به کاهش طبیعی پرولاکتین کمک کند.

همچنین، پرولاکتین نقش مهمی در ارتباط با چاقی و اضافه وزن دارد. سطح پرولاکتین با افزایش وزن در کودکان و بزرگسالان تغییر می‌کند. چاقی منجر به تغییرات در آزادسازی خود به خودی پرولاکتین در طول ۲۴ ساعت می‌شود. با کاهش وزن و کاهش سطح انسولین، پاسخ‌های پرولاکتین در اکثر موارد به حالت طبیعی بازمی‌گردد. گرچه هنوز مبنای مولکولی ارتباط پرولاکتین با چربی بدن، وزن و اشتها شناسایی نشده است، اما مطالعات جدید نشان می‌دهد که در مردان چاق ارتباط احتمالی بین سطح پرولاکتین ناشتا، لپتین وجود دارد. سطوح بالای پرولاکتین همچنین می‌تواند با کاهش متابولیسم منجر به افزایش وزن و اختلالات عصبی روانی شود. همچنین، هورمون پرولاکتین تحریک کننده اشتها است و در مادران شیرده، به تولید شیر کمک می‌کند.

در ادامه، به برخی از غذاهای مفید اشاره شده است:

– اسفناج: اسفناج یک منبع خوب روی است و می‌تواند در کاهش سطح پرولاکتین کمک کند.
– گوشت گاو: گوشت گاو نیز حاوی روی است و می‌تواند به تأمین نیازهای روزانه این عنصر کمک کند.
– میگو: میگو همچنین یک منبع خوب روی است و می‌تواند در تغذیه مناسب برای کنترل سطح پرولاکتین مفید باشد.
– لوبیا قرمز: لوبیا قرمز نیز حاوی روی است و می‌تواند در افزایش مصرف این عنصر مهم در بدن کمک کند.
– صدف: صدف یک منبع دیگر از روی است و مصرف آن می‌تواند به تنظیم سطح پرولاکتین کمک کند.
– تخم کتان: تخم کتان حاوی روی است و می‌تواند به تأمین نیازهای بدن به این عنصر مهم کمک کند.
– تخمه کدو و هندوانه: تخمه کدو و هندوانه نیز منابع خوبی از روی هستند و می‌توانند در کاهش سطح پرولاکتین مفید باشند.
– بادام زمینی: بادام زمینی نیز یک منبع روی است و مصرف آن می‌تواند به تأمین این عنصر در بدن کمک کند.
– زرده تخم مرغ: زرده تخم مرغ حاوی روی است و می‌تواند در تغذیه مناسب برای کنترل سطح پرولاکتین مفید باشد.

علاوه بر این، برخی از غذاهای سرشار از ویتامین B6 که به کاهش سطح پرولاکتین کمک می‌کنند، عبارتند از:

– آرد غلات کامل
– جوانه گندم
– جگر گاو
– مغز تخمه آفتابگردان
– هویج
– پنیر
– عدس
– ماهی سالمون و تن
– بوقلمون
– مرغ

مصرف این غذاها می‌تواند به تأمین نیازهای بدن به ویتامین B6 و کاهش سطح پرولاکتین کمک کند.

غذاهای مضر برای سطح بالای پرولاکتین شامل موارد زیر می‌شوند:

– شبدر قرمز: شبدر قرمز ممکن است سطح پرولاکتین خون را افزایش دهد.
– شنبلیله یا رازیانه: استفاده از شنبلیله یا رازیانه نیز ممکن است منجر به افزایش سطح پرولاکتین شود.
– شاه توت: مصرف دوزهای پایین شاه توت ممکن است سطح پرولاکتین را افزایش داده و در برخی افراد، دوزهای بالاتر ممکن است سطح پرولاکتین را کاهش دهد. همچنین باید توجه داشت که شاه توت ممکن است با داروهای استفاده شده در درمان بیماری پارکینسون تداخل داشته باشد.
– استفاده در دوران بارداری و شیردهی: استفاده از شنبلیله و شاه توت در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شود، زیرا تحقیقات کافی برای حمایت از ایمنی و اثرات آن در این دوران‌ها وجود ندارد.

درمان سطح بالای پرولاکتین معمولاً با استفاده از داروها، جراحی و پرتودرمانی انجام می‌شود. همچنین، مدیریت تغذیه و کاهش استرس نیز می‌تواند در این موارد مفید باشد. برای کنترل سطح پرولاکتین بالا، توصیه می‌شود از مصرف شنبلیله و شاه توت خودداری شود و به جای آن غذاهایی که حاوی روی و ویتامین B6 هستند را مصرف کنید. همچنین، توصیه می‌شود میزان تعادل قند خون را نیز تحت کنترل داشته باشید و از رژیم غذایی سالم و تعادل‌دار استفاده کنید.