چرا سنگ کیسه صفرا شکل می‌گیرد و چگونه می‌توان آن را تشخیص داد؟
سنگ کیسه صفرا (Gallstones) یکی از مشکلات شایع در سیستم گوارش است که بیشتر زنان نسبت به مردان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری در 70 درصد موارد بی‌علامت و بی‌درد است. اما در موارد دیگر، فرد با درد شدید در ناحیه شکم خود به پزشک مراجعه می‌کند. علت ایجاد سنگ کیسه صفرا در زنان به […]
سنگ کیسه صفرا (Gallstones) یکی از مشکلات شایع در سیستم گوارش است که عمدتاً زنان را بیشتر از مردان تحت تأثیر قرار می‌دهد. در حدود 70 درصد موارد، این بیماری بدون علامت و بی‌درد است ولی در موارد دیگر، فرد با درد شدید در ناحیه شکم به پزشک مراجعه می‌کند.
دلیل ایجاد سنگ کیسه صفرا در خانم‌ها به علت هورمون استروژن است که باعث ترشح بیشتر صفرا و در نهایت شکل‌گیری سنگ می‌شود. در اینجا، به بررسی علت و علائم سنگ کیسه صفرا می‌پردازیم و همچنین روش تشخیص آن را توضیح می‌دهیم. لطفاً تا انتها با ما همراه باشید.
**کیسه صفرا چیست و وظیفه آن چیست؟**
کیسه صفرا بخشی از سیستم صفراوی است که از کبد، کیسه صفرا و مجاری مرتبط با آن تشکیل شده است. این کیسه کوچک به شکل یک گلابی در زیر کبد قرار دارد.
صفرا یک مایع غلیظ است که رنگ آن معمولاً سبز، زرد یا قهوه‌ای است. کیسه صفرا این مایع غلیظ را در بدن ذخیره می‌کند و در فرایند تجزیه و هضم چربی‌های مصرفی کمک می‌کند.
هنگام یک وعده غذایی، صفرا مستقیماً از کبد به روده کوچک جاری می‌شود و وظیفه تجزیه و هضم چربی‌ها را برعهده دارد. اما وقتی غذایی مصرف نمی‌شود، مایع صفرا به ذخیره‌سازی در کیسه صفرا نیاز دارد. در اینجا، کیسه صفرا وظیفه نگهداری و ذخیره‌سازی این مایع را در بدن برعهده می‌گیرد.
در ادامه، به بررسی علل و علائم سنگ کیسه صفرا می‌پردازیم و روش‌های تشخیص آن را توضیح خواهیم داد.
سنگ کیسه صفرا در واقع ماده‌ای تولید نمی‌کند، بلکه صفرایی که در حال حاضر در بدن قابل استفاده نیست را در خود ذخیره می‌کند.
علائم سنگ کیسه صفرا
همانطور که گفتیم، در بیشتر موارد وجود سنگ در کیسه صفرا با هیچ علامت خاصی همراه نیست. اما اگر سنگ یکی از مجاری صفراوی را مسدود کند، درد ناگهانی و شدید در ناحیه شکم به وجود می‌آید که به آن قولنج صفراوی گفته می‌شود.
به علاوه، اگر انسداد شدیدتر باشد یا در قسمت دیگری از دستگاه گوارش ایجاد شود، علائم دیگری به جز درد نیز نشان می‌دهد. برخی از علائم و نشانه‌های شایع این بیماری عبارتند از:
– وجود درد در مرکز شکم
– تعریق زیاد
– استفراغ
– درد کمر در بین تیغه‌های شانه
– درد در شانه سمت راست
اگر سنگ‌های کیسه صفرا به مدت طولانی جریان صفرا را مسدود کنند، ممکن است به اندام‌های دیگر بدن مانند پانکراس و روده منتقل شده و باعث بروز مشکلات جدی‌تری شود. این مشکلات نیز با علائمی همراه هستند.
اگر سنگ کیسه صفرا به موقع درمان نشود، می‌تواند به اندام‌های دیگر بدن آسیب برساند.
بعضی از علائم و نشانه‌های سنگ کیسه صفرا عبارتند از:
– درد مداوم
– ضربان قلب بالا
– اسهال
– رعشه و لرزش
– از دست دادن اشتها
– گیجی
– سفیدی یا زردی پوست (یرقان)
– خارش پوست
همچنین، درد سنگ کیسه صفرا ممکن است بین چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
برای تشخیص وجود سنگ در کیسه صفرا، پس از بروز علائم و نشانه‌های خاص و مراجعه به مرکز درمانی، پزشک متخصص با انجام بررسی‌های ویژه می‌تواند علت درد در ناحیه شکم و وجود سنگ را بررسی کند. برخی از روش‌های تشخیصی عبارتند از:
1. آزمایش خون: آزمایش خون در مرحله اول می‌تواند وجود عفونت، یرقان و سایر عوارض ناشی از سنگ کیسه صفرا را نشان دهد. پزشک با بررسی نتایج آزمایش خون می‌تواند به وجود سنگ در کیسه صفرا مشکوک شود.
2. سونوگرافی شکم: سونوگرافی شکم، روش رایجی برای تشخیص سنگ کیسه صفرا است. در این روش، با استفاده از دستگاه سونوگرافی، ناحیه شکم و به ویژه اطراف معده بازرسی می‌شود و تصاویر دقیقی از ناحیه بدست می‌آید. اگر سنگی در کیسه صفرا وجود داشته باشد، با انجام سونوگرافی قابل تشخیص است.
موارد دیگری نیز برای تشخیص سنگ کیسه صفرا وجود دارد که پزشک معالج می‌تواند بر اساس شرایط و نیازهای هر فرد تصمیم‌گیری کند.
روش تشخیص قطعی سنگ کیسه صفرا، سونوگرافی است. در این روش، از سونوگرافی شکم استفاده می‌شود تا سنگ‌های کیسه صفرا را شناسایی کند. اما در مواردی که سونوگرافی شکم نتواند سنگ‌های کوچک را نشان دهد، از روش آندوسکوپی (EUS) استفاده می‌شود. در این روش، پزشک با استفاده از یک لوله نازک و انعطاف پذیر به نام آندوسکوپ، وجود سنگ را در ناحیه کیسه صفرا تشخیص می‌دهد.
روش‌های پیشرفته دیگری نیز برای تشخیص سنگ کیسه صفرا وجود دارد که پزشک با توجه به علائم بالینی بیمار و بعد از روش‌های فوق‌الذکر آن را تجویز می‌کند.
علت اصلی سنگ کیسه صفرا، وجود کلسترول اضافی در بدن است. بیش از ۷۵ درصد سنگ‌های کیسه صفرا به دلیل وجود کلسترول اضافی تشکیل می‌شوند. چاقی و اضافه وزن نیز از عوامل اصلی در ایجاد سنگ کیسه صفرا هستند. مطالعات نشان داده‌اند که افراد چاق دارای سطح کلسترول بالاتری هستند و این موضوع خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش می‌دهد. همچنین، افرادی که چربی را در ناحیه شکم و کمر حمل می‌کنند، بیشتر در معرض خطر سنگ کیسه صفرا قرار دارند.
کاهش وزن یک راه حل مؤثر برای جلوگیری از سنگ کیسه صفرا است، اما باید با روش‌های صحیح و پایدار صورت گیرد.
تقریباً ۲۵ درصد از سنگ‌های صفراوی به جای کلسترول، از بیلی روبین تشکیل می‌شوند. بیلی روبین یک ماده جانبی است که در هنگام تجزیه گلبول‌های قرمز توسط کبد تولید می‌شود.
علاوه بر این، برخی از بیماری‌ها مانند عفونت‌ها، بیماری‌های کبدی و اختلالات خونی ممکن است باعث افزایش تولید بیلی روبین اضافی در کبد شوند.
عدم تخلیه کامل کیسه صفرا
وقتی چربی‌های قابل هضم در روده کوچک وجود دارند، روده به کیسه صفرا اشاره می‌کند تا صفرا به داخل آن شود. زمانی که کیسه صفرا سالم است، آن کیسه کوچک به صورت انقباضی فعالیت می‌کند تا در صورت نیاز صفرا را تخلیه کند. اما اگر کیسه صفرا به شکل کافی انقباض نکند، مقداری از صفرا در داخل کیسه باقی می‌ماند که به تدریج به صورت لجنی در انتهای کیسه صفرا تجمع می‌یابد.
مصرف برخی داروها
مطالعات نشان داده‌اند که استفاده مکرر از قرص‌های ضد بارداری، قرص‌های حاوی دوز بالای استروژن، داروهای کاهش وزن و داروهایی به نام استاتین که برای کاهش کلسترول خون استفاده می‌شوند، می‌تواند احتمال ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش دهد.
یکی از علل تشکیل سنگ کیسه صفرا، مصرف مکرر قرص‌های ضد بارداری است. عوامل دیگری نیز در تشکیل سنگ کیسه صفرا دخیل می‌شوند. برخی از این عوامل شامل ژنتیک، سابقه خانوادگی، مصرف غذاهای پرچرب و دارای کلسترول بالا، سن بالا، کاهش وزن سریع و کوتاه مدت، دیابت و کم تحرکی هستند.
بیشتر افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا بدون داشتن علائم و نشانه‌ای نیاز به درمان ندارند. با این حال، پزشک با بررسی علائم و نتایج آزمایشات، روش درمان مناسب را تشخیص می‌دهد. به عنوان مثال، پزشک ممکن است توصیه کند فرد از یک رژیم غذایی خاص پیروی کند و در صورت تشدید علائم، درمان جراحی را پیش بگیرد.
در صورتی که برداشت کیسه صفرا (کوله سیستکتومی) ضروری باشد، صفرا به جای کیسه صفرا مستقیماً از کبد وارد روده کوچک می‌شود. برداشت کیسه صفرا تأثیری در هضم غذا ندارد ولی ممکن است بعضی از افراد پس از عمل جراحی دچار اسهال موقت شوند. این علامت معمولاً به مرور زمان بهبود می‌یابد و تأثیری بر زندگی روزمره ندارد.
در مواردی که وضعیت سنگ کیسه صفرا حاد باشد، پزشک ممکن است برداشتن کیسه صفرا را به عنوان درمان توصیه کند. در این روش، کیسه صفرا برداشته می‌شود و صفرا به جای آن مستقیماً از کبد به روده کوچک راه‌یابی می‌کند. این روش معمولاً در مواردی که وضعیت سنگ کیسه صفرا بسیار جدی است و نیاز به درمان فوری دارد، انجام می‌شود.
در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند که به دفع سنگ در کیسه صفرا کمک کنند. با این حال، باید توجه داشت که استفاده از روش دارویی زمان زیادی ممکن است طول بکشد و به مدت ماه‌ها یا سال‌ها نیاز باشد تا سنگ کیسه صفرا دفع شود. علاوه بر این، در صورت قطع درمان، احتمال تشکیل مجدد سنگ‌های صفراوی وجود دارد.
بنابراین، استفاده از روش دارویی برای درمان سنگ کیسه صفرا به‌طور عمومی توصیه نمی‌شود. اما در مواردی که فرد قادر به انجام عمل جراحی نیست، استفاده از روش دارویی امکان‌پذیر است.
در روش کامل و ساده کولوپاراسکوپی، یک لوله با یک دوربین کوچک به همراه ابزار جراحی از طریق برش‌هایی در ناحیه شکم وارد شکم می‌شود. با تورم شکم شما با گاز دی‌اکسید کربن، فضایی برای جراح فراهم می‌شود تا با استفاده از ابزار جراحی مناسب بتواند مداخله لازم را انجام دهد.
اطلاعاتی که از مقاله درباره سنگ کیسه صفرا به دست آوردیم عبارتند از:
سنگ کیسه صفرا یکی از بیماری‌های شایع گوارشی است و در بانوان به دلیل وجود هورمون استروژن بیشتر شایع‌تر است. در 70% موارد، وجود سنگ در کیسه صفرا بدون نشانه‌ای است که به مشکل خاصی برای فرد منجر نمی‌شود. اما در صورتی که یک قسمت از مجاری صفراوی مسدود شود، با درد شدید در ناحیه شکم، تهوع، استفراغ، تعرق و سایر علائم همراه است و نیاز به بررسی دارد. عامل شایع بروز سنگ کیسه صفرا وجود کلسترول اضافی در خون است و چاقی و دیابت نیز با این عامل ارتباط دارند. به دلیل شیوع بیماری در خانم‌ها، پزشکان به شدت توصیه می‌کنند که افرادی که در خطر ابتلا به این بیماری هستند، آزمایشات دوره‌ای انجام داده و رژیم غذایی سالم را رعایت کنند.
منابع:
– healthline.com
– mayoclinic.org
– health.harvard.edu
هیچ دیدگاهی درج نشده - اولین نفر باشید