“کلسترول چیست و چه خطراتی به دنبال بالا بودن آن می‌آید؟”

اگرچه بدن برای ساخت سلول‌های سالم به کلسترول نیاز دارد، اما کلسترول بالا می‌تواند باعث ایجاد رسوبات چربی در رگ‌های خونی شود و درصد خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد. رسوبات چربی با رشد و چسبیدن به یکدیگر می‌توانند جریان خون در شریان‌های فرد را متعسک کنند و باعث مشکلاتی مانند انسداد شریان‌ها و سکته قلبی شوند. بنابراین، حفظ سطح کلسترول سالم در بدن بسیار مهم است.

اگرچه بدن برای ساخت سلول‌های سالم به مقداری کلسترول نیاز دارد، اما کلسترول بالا می‌تواند با ایجاد رسوبات چربی در رگ‌های خونی درصد خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد. رسوبات چربی با رشد و چسبیدن به یکدیگر حرکت جریان خون را در شریان‌های فرد دشوار می‌کنند و گاهی حتی ممکن است این توده‌های چربی به طور ناگهانی بشکنند و لخته‌هایی تشکیل دهند که عامل حمله قلبی یا سکته شود. کلسترول بالا ممکن است ارثی باشد، اما اغلب نتیجه انتخاب شیوه زندگی ناسالم است که البته قابل پیشگیری و درمان است. در این مقاله به موضوع کلسترول چیست و میزان مجاز کلسترول خون، علل، عوارض و راه‌های کاهش آن پرداخته‌ایم.

کلسترول یک ماده مهم برای ساخت سلول‌های سالم بدن است. اما اگر کلسترول بالا باشد، می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد. رسوبات چربی که بر روی دیواره رگ‌های خونی شکل می‌گیرند، می‌توانند حرکت جریان خون را مشکل کنند و به تشکیل لخته‌های خونی که می‌توانند باعث حمله قلبی یا سکته شوند، منجر شوند. علاوه بر ارثی بودن، تغذیه ناسالم نیز می‌تواند عامل افزایش کلسترول باشد. اما می‌توان با تغییر سبک زندگی بهبودی قابل توجهی در کاهش کلسترول داشت. برای کاهش کلسترول، تغذیه سالم و کاهش مصرف چربی‌های اشباع شده موثر است. همچنین، مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک نیز می‌تواند کمک کننده باشد.

علائم کلسترول بالا عموماً ناشناخته هستند و تنها در صورت بروز حوادث اضطراری مشاهده می‌شوند. مثلاً، حمله قلبی یا سکته مغزی ممکن است به علت آسیب ناشی از کلسترول بالا رخ دهد. اما این حوادث معمولاً زمانی رخ می‌دهند که کلسترول باعث تشکیل رسوبات چربی در شرایط عادی شریان‌ها نشده است. این رسوبات می‌توانند شرایط شریانی را تنگ کرده و با تغییرات در دیواره شریانی، مشکلات جدی ایجاد کنند.

موسسه ملی قلب، ریه و خون (NHLBI) در آمریکا توصیه می‌کند که از سن 9 تا 11 سالگی شروع به غربالگری کلسترول در افراد کند و سپس هر پنج سال یک بار این غربالگری را تکرار کند. برای افراد 45 تا 65 سال، NHLBI توصیه می‌کند که هر 1 تا 2 سال یک بار غربالگری کلسترول انجام دهند و افراد بالای 65 سال باید هر سال آزمایش کلسترول را انجام دهند.

به هر حال، اگر نتایج آزمایش نرمال نباشند، یا در صورت وجود سابقه خانوادگی برای کلسترول بالا، بیماری قلبی، دیابت یا فشار خون بالا، پزشک ممکن است توصیه کند که آزمایش کلسترول را به صورت مکرر انجام دهید.

توصیه می‌شود که هر 1 تا 2 سال یک بار غربالگری کلسترول برای مردان 45 تا 65 سال و زنان 55 تا 65 سال انجام شود.

علت افزایش سطح کلسترول در بدن چیست؟
کلسترول از طریق خون حمل و به پروتئین‌ها متصل می‌شود و این ترکیب پروتئین و کلسترول را لیپوپروتئین می‌نامند. سه نوع کلسترول مختلف بر اساس آنچه لیپوپروتئین حمل می‌کند، وجود دارند که در قسمت‌های قبلی توضیح داده شدند. اما برخی شرایط جسمی یا ژنتیکی ممکن است باعث ایجاد سطح ناسالم و بیش از حد کلسترول شوند. این شرایط عبارتند از:

– بیماری مزمن کلیوی
– دیابت
– ابتلا به HIV/AIDS
– کم‌کاری تیروئید
– بیماری لوپوس

سطح کلسترول ممکن است با مصرف برخی از داروها که برای درمان مشکلات دیگر تجویز می‌شوند، افزایش یابد. این داروها شامل:

– داروهای برای درمان آکنه
– داروهای ضد سرطان
– داروهای کاهش فشار خون
– داروهای برای درمان HIV/AIDS
– داروهای قلبی
– داروهای پیوند عضو

عوامل دیگری که می‌توانند باعث افزایش سطح کلسترول ناسالم شوند عبارتند از:

– رژیم غذایی نامناسب: مصرف بیش از حد چربی‌های اشباع شده (مانند گوشت قرمز و لبنیات پرچرب) یا چربی‌های ترانس (مانند دسرها، شیرینی‌ها و روغن‌های نباتی) می‌تواند باعث افزایش سطح کلسترول شود.
– چاقی: داشتن شاخص توده بدنی (BMI) بالای 30
– عدم فعالیت ورزشی: عدم ورزش و فعالیت بدنی می‌تواند باعث کاهش کلسترول “خوب” (HDL) شود.
– مصرف مواد دخانی: استعمال دخانیات ممکن است سطح کلسترول “خوب” را کاهش دهد.
– مصرف الکل: مصرف الکل می‌تواند باعث افزایش سطح کلسترول ناسالم شود.
– سن: افرادی که بالای 40 سال هستند، احتمال دارند کلسترول ناسالم داشته باشند. با تقدم سن، کبد کمتر قادر بهحذف کلسترول LDL خواهد بود.

رژیم غذایی نامناسب می‌تواند باعث افزایش کلسترول در بدن شود.

افزایش کلسترول در خون می‌تواند عوارضی را به همراه داشته باشد. ذرات کلسترول اضافی در خون، به تدریج روی دیواره شریان‌ها رسوب می‌کنند و پلاک‌هایی را تشکیل می‌دهند. این پلاک‌ها می‌توانند ترکیده و لخته خون ایجاد کنند که می‌تواند به عوارض جدی مانند:

– درد قفسه سینه: افزایش کلسترول می‌تواند باعث درد قفسه سینه و بیماری عروق کرونر شود.
– حمله قلبی: اگر پلاک‌ها پاره شوند و لخته خون ایجاد شود، می‌تواند جریان خون را در شریان‌های قلب مسدود کند و حمله قلبی را ایجاد کند.
– سکته مغزی: لخته خون ممکن است جریان خون را به سمت مغز مسدود کند و سکته مغزی را ایجاد کند.

جنسیت هم تأثیری بر سطح کلسترول دارد. برای کلسترول کل، دستورالعمل‌ها برای مردان و زنان بالای 20 سال مشابه است. اما برای کلسترول HDL تفاوت‌هایی وجود دارد. زنان باید بیشتر به کلسترول HDL توجه کنند، زیرا زنان بیشتر از مردان به کلسترول دچار می‌شوند و حتی کلسترول خوب هم ممکن است برای آن‌ها مضر باشد.

خطر افزایش کلسترول بالا برای همه افراد وجود دارد، اما برخی عوامل می‌توانند این خطر را افزایش دهند. برای زنانی که یائسگی را پشت سر گذاشته و سطح استروژن پایین‌تری دارند، خطر افزایش کلسترول بالا بیشتر است. همچنین، زنان بالای ۵۵ سال تقریباً دو برابر شانس افزایش کلسترول نسبت به مردان همسن دارند. از طرف دیگر، زنان در سنین جوانی در معرض خطر کمتری برای افزایش کلسترول هستند به دلیل وجود هورمون استروژن. اما با افزایش سن و کاهش سطح استروژن، این تأثیر محافظتی از بین می‌رود و ریسک افزایش کلسترول برای زنان با مردان برابر می‌شود.

بیماری‌های قلب و عروق عامل اصلی مرگ و میر در ایالات متحده و دیگر کشورها هستند. مصرف بیش از حد گوشت و غذاهای چرب اشباع برای مردان بیشتر است، در حالی که زنان عموماً مصرف قند بیشتری دارند و لبنیات و بستنی بیشتری می‌خورند. این عوامل می‌توانند منجر به التهاب و در نتیجه افزایش کلسترول در هر دو جنس شوند.

روش‌های کاهش کلسترول شامل تغییر سبک زندگی و در صورت لزوم مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک می‌شود. افراد باید سبک زندگی خود را تغییر داده و با رعایت یک رژیم غذایی سالم، افزایش فعالیت بدنی، کاهش وزن و عدم استعمال دخانیات به بهبود خود کمک کنند. رعایت این تغییرات سبک زندگی می‌تواند به کاهش کلسترول کمک کند.

به هر حال، بدن به طور طبیعی تمام کلسترول بد (LDL) مورد نیاز خود را تولید می‌کند، اما یک سبک زندگی ناسالم باعث می‌شود که کلسترول LDL بیش از حد وارد بدن شود. بنابراین، رفتارهایی مانند رژیم غذایی ناسالم، عدم فعالیت بدنی، سیگار کشیدن و اضافه وزن می‌توانند منجر به افزایش کلسترول شوند. بنابراین، افراد باید این رفتارها را تغییر داده و سبک زندگی سالو سالمی را انتخاب کنند تا به کاهش کلسترول کمک کنند.

برای کاهش کلسترول باید ابتدا سابقه خانوادگی خود را بررسی کنید و اگر مشکلات مربوط به کلسترول در خانواده وجود دارد، باید اقدامات لازم را انجام دهید. همچنین، تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید. به این ترتیب می‌توانید خطر بیماری‌های قلبی را کاهش دهید. به موارد زیر توجه کنید:

– رژیم غذایی سالم: میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل را در رژیم غذایی خود متنوع کنید و مصرف چربی‌های حیوانی را محدود کنید. همچنین از چربی‌های خوب مانند روغن زیتون و آووکادو استفاده کنید.

– کاهش وزن: اگر وزن اضافی دارید، سعی کنید آن را کاهش دهید و وزن سالم خود را حفظ کنید.

– ترک استعمال دخانیات: سیگار کشیدن باعث افزایش کلسترول بد در بدن می‌شود، بنابراین ترک آن بسیار مفید است.

– فعالیت بدنی: هر روز حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط را انجام دهید. می‌توانید قدم زدن، شنا، دوچرخه‌سواری یا هر فعالیتی که شما را به حرکت در می‌آورد، انتخاب کنید.

– مدیریت استرس: روش‌های مدیریت استرس مانند ماساژ، یوگا یا تمرینات تنفسی را انجام دهید.

– مصرف الکل: مصرف متعدد الکل به افزایش کلسترول بد در بدن منجر می‌شود، بنابراین مصرف آن را محدود کنید یا بهتر است کاملاً از آن خودداری کنید.

با رعایت این موارد، می‌توانید به کاهش کلسترول خود کمک کنید و خطر بیماری‌های قلبی را کاهش دهید. البته در صورت نیاز، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید و در صورت لزوم داروهای تجویز شده را مصرف کنید.

برای کاهش کلسترول، تمرکز برنامه غذایی باید بر غذاهای کم چرب و یا حاوی چربی‌های اشباع شده و ترانس باشد. می‌توانید از غذاهای زیر استفاده کنید:

– غذاهای سبوس دار مانند نان سبوس‌دار و برنج سبوس‌دار.
– ماکارونی و برنج قهوه‌ای که حداقل نیمی از وعده‌های غذایی باید شامل غلات کامل باشد.
– شیر و فرآورده‌های شیر بدون چربی و کم چرب.
– مرغ بدون پوست و گوشت بدون چربی.
– ماهی‌های چرب مانند سالمون، قزل آلا، تن و ساردین که بهتر است آب‌پز یا کباب شوند.
– آجیل، مغزها و حبوبات بدون نمک.
– روغن‌های گیاهی غیر گرمسیری مانند روغن کانولا، ذرت، زیتون یا گلرنگ.

همچنین باید مصرف برخی مواد غذایی محدود شود:

– غذاهای حاوی سدیم (نمک) زیاد.
– شیرینی‌ها و نوشیدنی‌های شیرین شده با شکر.
– گوشت قرمز چرب.
– محصولات لبنی پرچرب مانند شیر کامل، خامه، بستنی، کره و پنیر خامه‌ای.
– محصولات پخته شده با چربی‌های اشباع و ترانس مانند دونات، کیک و کلوچه.
– غذاهایی که عبارت «روغن‌های هیدروژنه» در ترکیبات آن ذکر شده است.
– روغن‌های گیاهی مانند روغن نارگیل، نخل (پالم) و روغن هسته خرما.
– چربی‌های جامد مانند مارگارین و روغن نباتی.
– غذاهای سرخ شده و فست فودها.

با رعایت این دستورالعمل‌ها، می‌توانید به کاهش کلسترول کمک کنید و خطر بیماری‌های قلبی را کاهش دهید. بهتر است با پزشک خود مشورت کنید و در صورت لزوم داروهای تجویز شده را مصرف کنید.

کاهش مصرف غذاهای سرخ شده و فست فودها، می‌تواند به کاهش کلسترول خون کمک کند. همچنین، خواب با کیفیت نیز می‌تواند به سلامتی کمک کند. مشکلات خواب مانند کم‌خوابی، آپنه خواب و بی‌خوابی می‌توانند خطراتی مانند چاقی، کلسترول بالا، فشار خون بالا، دیابت نوع ۲، سکته مغزی و بیماری عروق کرونر قلب را افزایش دهند.

مطالعات نشان داده‌اند که مدیتیشن نیز می‌تواند به کاهش خطرات قلبی عروقی کمک کند. مراقبه می‌تواند به مدیریت بی‌خوابی، افسردگی و اضطراب کمک کند و همچنین در موارد دیگری مانند مدیریت فشار خون بالا، کنترل کلسترول خون، بهبود خواب، احساس تعادل و ارتباط بیشتر و کاهش خطر بیماری قلبی موثر است.

اگر این مراحل کافی نباشند، پزشک ممکن است داروهای کمکی را تجویز کند. برای بهبود وضعیت خود، مشورت با پزشک، آگاهی کامل از مفهوم کلسترول و مدیریت آن و آگاهی از خطر بیماری قلبی و سکته مغزی و چگونگی کاهش آن، به همراه رعایت موارد توصیه شده، می‌تواند به افراد در تهیه برنامه درمانی مناسب کمک کند.

روش‌های کاهش وزن:
– هفته‌ای نیم تا یک کیلوگرم وزن کاهش دهید.
– در طول هفته ۱۵۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط انجام دهید.
تغذیه سالم:
– انواع غلات کامل، نان، برنج و پاستا را انتخاب کنید.
– روزانه ۵ وعده میوه و سبزیجات مصرف کنید.
– مصرف گوشت قرمز بدون چربی را محدود کنید (حداکثر سه بار در هفته و هر بار به اندازه کف دست).
– گوشت قرمز را با مرغ، بوقلمون، ماهی، تخم مرغ یا لوبیا جایگزین کنید.
– هفته‌ای دو بار ماهی بخورید (حداقل یک بار آن چرب باشد)، ماهی‌های روغنی مثل ساردین، ماهی خال مخالی، قزل آلا، شاه ماهی یا سالمون را انتخاب کنید.
– محصولات لبنی کم چرب را انتخاب کنید.
– مصرف پنیر را محدود کنید (کمتر از دو قوطی چوب کبریت در هفته).
– هفته‌ای حداکثر ۴-۶ تخم مرغ بخورید.
– غذاها را پخت، جوشاند یا کباب کنید به جای سرخ کردن آن‌ها.
– در آشپزی از روغن‌های سالم مانند کلزا استفاده کنید (می‌توانید از روغن‌های اسپری استفاده کنید).
– مصرف غذاها و نوشیدنی‌های پرچرب، شکر یا نمک را محدود کنید (مانند چیپس، پفک، بیسکویت، شکلات و نوشابه).

یکی از راه های مدیریت کلسترول خون، استفاده از مواد غذایی سالم و پروتئین ها است. برای کاهش سطح کلسترول خون، مصرف چربی های اشباع شده را به حداقل برسانید و آن ها را با چربی های غیراشباع جایگزین کنید. همچنین، محدودیت در مصرف کلسترول در روز نیز می تواند مفید باشد. افرادی که به بیماری قلبی مبتلا هستند، باید روزانه کمتر از 200 میلی گرم کلسترول مصرف کنند. افراد بدون فاکتورهای خطر بیماری قلبی نیز باید مصرف کلسترول خود را به کمتر از 300 میلی گرم در روز محدود کنند. همچنین، مصرف چربی های اشباع شده را به حداقل برسانید و از محصولات چربی کمتر استفاده کنید. برای تشخیص سطح کلسترول خون، می توانید آزمایش خون را انجام دهید و انواع چربی ها را اندازه گیری کنید.

یکی از راه‌های تشخیص سطح کلسترول، اندازه‌گیری فشار خون است. برای کاهش کلسترول خون، می‌توانید از رژیم غذایی سالم و پروتئین‌های مفید استفاده کنید. بهتر است مصرف چربی‌های اشباع شده را به حداقل برسانید و آن‌ها را با چربی‌های غیراشباع جایگزین کنید. همچنین، محدودیت در مصرف کلسترول در روز نیز می‌تواند مفید باشد. برای کاهش سطح کلسترول خون، مصرف کلسترول روزانه باید کمتر از 200 میلی‌گرم باشد. همچنین، مصرف چربی‌های اشباع شده را به حداقل برسانید و از محصولات چربی کمتر استفاده کنید. برای تشخیص سطح کلسترول خون، می‌توانید آزمایش خون انجام دهید و سطح کلسترول خون خود را اندازه‌گیری کنید. همچنین، رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم نیز به کاهش سطح کلسترول خون کمک می‌کند.

مصرف داروهای کلسترول به معنی عدم نیاز به تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی نیست. برعکس، برای کاهش خطر بیماری قلبی و سکته، رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم بسیار مهم هستند. برچسب “بدون کلسترول” روی غذاها نشانگر سالم بودن آنها برای قلب نیست؛ زیرا غذاهایی که این برچسب را دارند، ممکن است حاوی چربی‌های بد دیگری مانند چربی‌های اشباع شده و ترانس باشند. همچنین، تغییر از کره به مارگارین نیز به تنهایی کافی نیست؛ زیرا برخی از انواع مارگارین نیز ممکن است حاوی چربی‌های بد باشند. همچنین، کودکان نیز ممکن است سطح کلسترول بالاتری داشته باشند و در صورت وراثت از والدین، ممکن است بیماری هیپرکلسترولمی خانوادگی داشته باشند که زمانیکه درمان نشود، می‌تواند به مشکلات جدی منجر شود. بنابراین، تشخیص و درمان زودهنگام در این موارد بسیار حیاتی است.

اضافه وزن یا چاقی می‌تواند یکی از عواملی باشد که بر سطح کلسترول تأثیر منفی می‌گذارد. کلسترول یک ماده چرب است که برای عملکرد روزانه بدن ضروری است و به‌صورت طبیعی توسط بدن تولید می‌شود و همچنین از طریق مواد غذایی به بدن وارد می‌شود. اما مهم است که به مقدار مناسبی از کلسترول در بدن داشته باشیم، زیرا کلسترول برای ساختار سلولی و همچنین تولید هورمون‌ها و آنزیم‌ها ضروری است. اما افزایش بیش از حد کلسترول می‌تواند خطراتی مانند بیماری‌های قلبی و سکته را افزایش دهد.

عوامل مختلفی می‌توانند باعث افزایش کلسترول شوند، مانند سابقه خانوادگی، اضافه وزن، بیماری‌های کلیوی، دیابت، کم‌کاری تیروئید و غیره. برای کاهش کلسترول، رژیم غذایی سالم، کاهش استرس، ورزش منظم و در موارد لزوم، مصرف داروها می‌تواند مفید باشد.

منبع: +++++++++